Samuel Hirszenberg (Berlin, 1909)

Oddajemy do Państwa rąk, unikatową publikację - reprint francuskojęzycznego rękopisu poświęcony malarzowi Samuelowi Hirszenbergowi przetłumaczony na jęz. polski przez Ewę Bobrowską, historyczkę sztuki, badaczkę sztuki XIX i XX wieku, zwłaszcza twórczości polskich artystów czynnych we Francji. We wstępie publikacji, wydanej przez ŻIH z okazji 70 – lecia powstania Żydowskiego Instytutu Historycznego oraz wystawy „Bracia Hirszenbergowie, w poszukiwaniu ziemi obiecanej” realizowanej we współpracy Muzeum Miasta Łodzi, tłumaczka przypomina: „Przechowywany w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie francuskojęzyczny rękopis poświęcony malarzowi Samuelowi Hirszenbergowi opatrzony jest datą 1 maja 1909 r. Jego autorka, Dinah (Dina) Hirszenberg, ukończyła go w Berlinie zaledwie kilka miesięcy po śmierci ukochanego męża, zmarłego 15 września1908 r. w Jerozolimie. Samuel Hirszenberg urodził się w 1865 r. w Łodzi. Jego talent został odkryty przez domowego lekarza, który nie tylko zachęcił młodego człowieka do studiowania sztuk pięknych, ale także przekonał jego ojca do wydania na to zgody. W tradycjonalnych rodzinach żydowskich, w owym czasie, nie było to wcale oczywiste. Samuel Hirszenberg rozwinął znakomity talent malarski, podejmując, jako jeden z pierwszych, tematykę żydowską. Jego życie i twórczość są znane i opisane. Zawdzięczać to trzeba między innymi właśnie Dinah, która od początku małżeństwa występowała w roli biografki męża, publikując na przykład pod pseudonimem Ruth, poświecony mu tekst czasopiśmie „West und Ost” już w 1902 r. Niewiele natomiast wiadomo o autorce. Marie Anne Pauline Chrétien de Bove urodziła się, jak wskazują na to dostępne dokumenty, 18 września 1872 r. w Paryżu. Samuela Hirszenberga poślubiła 16 grudnia 1896 r. w Monachium. Tam też przeszła na judaizm i przyjęła imię Dinah….. Od ślubu Dinah towarzyszyła wiernie mężowi w podróżach i przeprowadzkach, mieszkała z nim w Łodzi i w Krakowie, a w 1907 r. wyjechała razem z nim do Jerozolimy. Według słów Samuela, była dobrze zapowiadającą się poetką. Pożółkłe karty spisanej w 1909 r. biografii skreślone są równym, starannym pismem, atramentem w kolorze sepii. Autorka posługuje się żywym i barwnym językiem. Nie jest to jednak zwykła biografia. Ma ona do spełnienia wiele funkcji. Jej celem jest przede wszystkim ukazanie Samuela jako artysty romantycznego, przewodnika narodu, patrioty, który bierze na siebie „cierpienia, niedole i smutki swojego ludu”. A dokonuje tego twórca ubogi, dochodzący do wszystkiego, także do sławy, kosztem wyrzeczeń i siłą swojego talentu. …. Wspomnienie Dinah ma wyraźny charakter hagiograficzny, kreujący zmarłego twórcę na prawdziwego artystycznego bohatera. …..Dinah Hirszenberg kładzie szczególny nacisk na trudności materialne i cierpienia duchowe, jakie musiał pokonać twórca, żeby osiągnąć pełnię swojego talentu i uznanie, gloryfikując tym samym jego niezłomną postawę, stawiającą czystość i szlachetność sztuki i idei ponad wszystko. Dla tłumaczki praca nad przekładem tekstu Dinah była swoistym wyzwaniem, głównie ze względu na jego niezwykle osobisty ton, który wymagał wniknięcia w psychikę autorki. Bogactwo i różnorodność stylu, który bywa to podniosły, to wartki i żywy, to znów cięty, niemal sarkastyczny i pozostaje często w rejestrze mówionego dyskursu, oraz piękno języka, używanego w początkach minionego stulecia nadały pracy translatorskiej inny wymiar”.